بیسکویت گرجی از برندهای قدیمی و شناختهشدهی صنعت شیرینی و شکلات کشور است که جملگی تولیدات آن خاطرات شیرین کودکی را برای ایرانیان رقم زده است. این برند نامآشنا، سالهای سال است که در بازار ایران فعال است اما در سال ۹۷ با تبلیغات گسترده ورود خود را در عرصهی تولید کیک نیز به مردم اعلام کرد.
در این روزهای پراسترس و اضطراب تبلیغات شاد و پرانرژی گرجی از رسانهی ملی برای چند ثانیه فکر و ذهن مردم را از اوضاع و شرایط سخت جامعه دور میکند اما نشستن پای صحبتهای فرهاد تاجیک، مدیرعامل جوان و با درایت هلدینگ «پاکنام» و عضو هیأتمدیرهی انجمن صنفی شیرینی و شکلات نشان میدهد که این مجموعه در پس این تبلیغات گوشنواز در حال خرد کردن کوهی از مشکلات است که در روزهای آخرسال بر سر راه این صنعت قرار گرفته است. با هم ماحصل این گفتوگو را میخوانیم:
لطفاً کمی در رابطه با هجمههای اخیر به صنعت غذا علیالخصوص صنعت شیرینی و شکلات و ماجرای کیکهای آلوده توضیح دهید و بفرمایید اینگونه هجمهها چه تأثیری بر صادرات این صنعت داشته است؟
در این رابطه اجازه دهید بنده به اواخر سال ۹۷ برگردم که صنف در زمینهی تهیهی مواد اولیه مثل روغن و شکر دچار مشکلات زیادی بود. با توجه به تمهیداتی که اندیشیده شد باعث شد که سال ۹۸ با ثبات بیشتری آغاز شود، معضلات کماکان وجود داشت اما نه به شدت سال ۹۷ تا اینکه مهمترین مسأله که این صنعت را تحت تأثیر قرار داد همانگونه که اشاره کردید بحث کیکهای آلوده به قرصهای جاگذاری شده بعد از پروسهی تولید بود.
این امر صدمهی زیادی را در آن مقطع زمانی به صنعت وارد کرد، بسیاری از کارخانجات تولید کیک بطور مستقیم و به طبع آن سایر کارخانجات بیسکوییتسازی هم تحت شعاع این مسأله قرار گرفتند. جلسات متعددی از طریق انجمن با نهادهای امنیتی برگزار شد و در نهایت مشخص شد که این مشکل ربطی به خطوط تولید کارخانجات نداشت اما همچنان سایهی سنگین این اقدام خرابکارانه بر صنعت شیرینی و شکلات سنگینی میکند و قطعاً بازگشت اعتماد عمومی به مصرف محصولات شیرینی و شکلات زمانبر خواهد بود. در ادامهی این روند بحث ویروس کرونا چالش دیگری برای صنعت بهوجود آورد. تعطیلی مدارس و عدم خروج مردم از منازل سبب شد مصرف تا حدودی کاهش یابد. همانگونه که مستحضرید رشد مصرف شیرینی و شکلات و به عبارتی پیک مصرف، در ۶ ماه دوم سال، یعنی زمان بازگشایی مدارس و ادارات است. اما با وجود مشکل اپیدمی بیماری که بوچود آمده، باز هم این صنعت گریبانگیر مشکلات بسیاری شده است. از تمامی این موارد هم که بگذریم با توجه به تأکیدات مکرر وزارت بهداشت مبتنی بر عدم حضور در اماکن عمومی، بازار شب عید شیرینی و شکلات متأثر از جو موجود دچار آسیبهای جدی خواهد بود و این در صورتی است که کارخانجات در پایان سال با بحث پرداخت حقوق و عیدی کارمندان مواجه هستند. به نظر امسال سال عجیب و تلخی برای این صنعت شیرین بود. صنعت شیرینی و شکلات در سال ۹۸ با چالشهای جدیای مواجه بود و چالشهای امسال با سایر سالها فرق میکند امیدوارم در سال جدید اتفاقات خوبی برای صنعت رخ بدهد.
در رابطه با مشکلات تأمین مواد اولیه از جمله آرد مرغوب، شکر، طعم دهندهها، روغن و… توضیح دهید.
گرانی و نوسان مواد اولیه، سبب شده تا صنعت آنگونه که باید نتواند پیشرفت کند و این مسئلهی افزایش قیمت شکر و روغن به واقع تولیدکنندگان را اذیت میکند. منکر چالشهای موجود صنعت، با توجه به اینکه در شرایط تحریم هستیم و با کوچکترین مسألهای در بعد جهانی قیمت مواد اولیه دستخوش تغییرات میشود، نیستیم ولی بازهم با توجه به دید منفی مصرفکننده بهدلیل هجمههایی که ذکر شده صنف تمایلی به افزایش قیمت محصول نهایی ندارد. صنعت شیرینی و شکلات صنعتی است که از کالاهای اساسی مثل گندم، آرد، روغن استفاده میکند و همین امر سبب شده تا مشکلات برای ما دوچندان باشد. هر سال تصور میکنیم که سال بعد شرایط بهتر خواهد شد اما متأسفانه به این شکل نیست.
آخرین وضعیت بازار داخلی صنعت بیسکویت و شیرینی و کیک را با توجه به تنوع تولیدات و تعدد محصولات چگونه ارزیابی میکنید؟
درخصوص تنوع و تعدد کالا باید اشاره کنم که از یک جهت خوب است آن هم به این دلیل که مصرفکننده قدرت انتخاب دارد و سبب میشود تا تولیدکنندگان نیز کالای باکیفیتی را در عرصه رقابت تولید کنند و مشتری وفادار به برند باشد.
نه تنها در صنعت شیرینی و شکلات، بلکه در سایر صنایع نیز مشاهده شده که برخی از همکاران سود خود را از طریق فروش مواد اولیه تأمین میکنند و این مسئله با توجه به کمبود مواد اولیه سبب بروز مشکلاتی میشود. به شخصه اعتقاد دارم تعدد محصول تا یک حدی مناسب است و اگر از یک نقطه مطلوب گذر کند ایجاد مشکل خواهد کرد. اما در مجموع با توجه به بحث رونق تولید و اشتغالزایی، با امید به رعایت موارد بهداشتی و تعهد به تولید محصول باکیفیت باید سعی کنیم تا اعتمادسازی نسبت به برند و مشتری بهوجود آید و این تنوع تولید باعث جنگهای رقابتی بین برندها نشود.
مشکلات و رکود اقتصادی جامعه، قدرت هرگونه تصمیمگیری و برنامهریزی را از صاحبان صنایع گرفته است؛ در این رابطه چه نظری دارید؟
درخصوص رکود اقتصادی و برنامهریزی باید به صراحت تأکید کنم که شرایط را به واقع برای تولیدکنندگان سخت و دشوار کرده است. مشکلات صنعت یکی و دو تا نیست که بتوان برای آنها راه چارهای پیدا کرد.
برای مثال بحث کیکهای آلوده و کرونا بر روی تولید و شیفت کاری پرسنل تأثیرگذار بود که به طبع آن درآمدها و قدرت خرید کاهش مییاب، رکود فراگیر میشود و به تمامی صنایع رسوخ میکند. مواردی مثل قاچاق شیرینی و شکلات به داخل کشور، تولیدات زیرپلهای، ارزانفروشی، محصول بیکیفیت با قیمت به مراتب پایینتر سبب تشدید رکود اقتصادی میشود و عدم حمایتهای دولت از تولیدکنندگان و بخش خصوصی سبب دامن زدن به شرایط موجود میشود.
افزایش نرخ ارز سبب رونق صادرات شده است اما از طرفی برگشت پول حاصل از صادرات نیز مشکلاتی را برای صادرکنندگان بهوجود آورده است. در این رابطه چه نظری دارید؟
افزایش نرخ ارز و تأثیرات آن بر صنعت غذا اظهرالشمس است. وقتی ارز گران شود مواد اولیه وارداتی هم گران میشود، قدرت تأمین کاهش پیدا کرده و قاعدتاً میزان مصرف در محصول هم کم میشود و این امر سبب میشود تا بهای تمام شدهی محصول افزایش یابد. این درست است که افزایش نرخ ارز سبب رونق صادرات میشود ولی از طرفی هم افزایش نرخ ارز سبب گرانی بهای تمام شدهی محصول نیز میشود. بنابراین قدرت رقابت برای کالای ایرانی خارج از مرزهای کشور با سایر محصولات کشورهای دیگر که از ثبات اقتصادی بیشتری برخوردار هستند سختتر خواهد شد. ترکها در صنعت شیرینی و شکلات بسیار قدر هستند و از این خلاء بهوجود آمده استفاده میکنند. با توجه به اینکه تعرفهی صادراتی آنها به نسبت کشور ایران پایینتر است، با قدرت بیشتری در عرصهی جهانی به بازاریابی میپردازند. بهنظر من افزایش نرخ ارز با توجه به مشکلات ذکر شده صددرصد سبب رونق صادرات نمیشود از طرف دیگر در شرایطی فعلی با مشکل برگشت ارز حاصل از صادرات هم مواجه هستیم. در عراق و افغانستان هم ما مشکل برگشت ارز داریم؛ تعارف نداریم هیچ راهکاری برای برگشت پول حاصل از صادرات به داخل کشور وجود ندارد و در نتیجه مجبور هستیم با هزینههای گرانتر با طرق مختلف پول را به کشور برگردانیم.
موانع بازدارندهی رشد و ارتقای صنعت شیرینی و شکلات چیست؟
از جمله موانع رشد و ارتقای صنعت شیرینی و شکلات قیمت ارز است. برای مثال اگر بخواهیم ماشینآلاتی در جهت رشد ارتقای تکنولوژی شرکت به کشور وارد کنیم، افزایش نرخ دلار و یورو بر روی آن دستگاه و قالب نیز تأثیر دارد و پرداخت پول آن دستگاه با توجه به ریال ایران و قیمت یورو و دلار بسیار سنگین است در نتیجه از تکنولوژی روز دنیا عقب خواهیم ماند. این امر سبب عدم رشد صنعت خواهد شد و باعث میشود از رقبا فاصله بگیریم مگر اینکه دستگاهسازهای ایرانی بتوانند وارد میدان شوند و نیاز صنعت را برآورده کنند که خود این صنعت هم با چالشهای بسیاری مواجه است و نمیتواند آنگونه که باید پاسخگوی نیاز صنعت شیرینی و شکلات باشد.
عدم رشد تکنولوژی سبب میشود تا تولید یک محصول برای سالیان متمادی به یک شکل و طعم باشد و در اصطلاح درجا بزند. و این در شرایطی است که دنیا برای مشکلات ایران صبر نمیکند و سرعت تکنولوژی سرسامآور است. دوباره به پرداخت هزینههای گزاف برگشت پول حاصل از صادرات اشاره میکنم که اگر این هزینهها نبود میتوانستیم این مبلغ را برای راهاندازی خط تولید محصول جدید هزینه کنیم.
بوروکراسیهای اداری نیز مزید بر علت شده و نفس تولیدکنندگان را گرفته است. انتشار بخشنامههای متعدد توسط سازمانهای مختلف که در برخی مواقع همدیگر را نقض میکنند سبب شده تا صنعت آنگونه که باید نتواند رشد کند.
وقتی بزرگترین دغدغهی یک صنعتگر مشکلات دارایی، مالیات، بیمه، عوارض گمرکی، برگشت پول حاصل از صادرات و… است نمیتوان انتظار توسعهی یک صنعت و شکوفایی آن را داشت.
باید از تجربیات کشورهایی که رشد اقتصادی مثبتی دارند استفاده کنیم و آن را در صنعت کشور بهکار ببریم.
